Wypalenie zawodowe – czym jest, jak się objawia i jak sobie z nim radzić?
14 września to międzynarodowy dzień walki z wypaleniem zawodowym. W kalendarzu widnieje wiele podobnych dni, które skupiają uwagę na osobach chorych, a pośród nich nie brakuje dni poświęconych zaburzeniom i chorobom psychicznym. Wypalenie zawodowe to problem dotyczący coraz większej grupy osób i przynoszący coraz większe straty społeczne i nic nie wskazuje na to, by sytuacja ta miała się poprawić. Dlatego tak ważne jest, by umieć rozpoznać pierwsze objawy wypalenia zawodowego i umiejętnie sobie z nimi poradzić. Czym tak właściwie jest wypalenie zawodowe?
Czym jest wypalenie zawodowe?
Pojęcie wypalenia zawodowego wprowadził w latach ’70 niemiecki psychiatra Herbert Freudenberg, który badając grupę osób zaangażowanych w działalność charytatywną, dostrzegł wspólne cechy dotyczące ich samopoczucia. Na tej podstawie stwierdził, że osoby narażone w pracy na duży stres często mierzą się z wypaleniem zawodowym, który objawia się spadkiem motywacji oraz entuzjazmu. Badania poszerzyła później profesor psychologii Christina Maslash, która badała pracowników medycznych (psychiatrów, psychologów klinicznych oraz pielęgniarki z oddziałów psychiatrycznych), pracowników społecznych, pracowników zapewniających pomoc prawną osobom ubogim oraz pracowników więziennictwa. Według tych i późniejszych badań innych naukowców, stwierdzono, że wypalenie zawodowe charakteryzuje się:
- fizycznym i psychicznym wyczerpaniem
- wzrostem napięcia emocjonalnego
- negatywnym sposobem postrzegania rzeczywistości, cynizmem
- spadkiem empatii
- niewłaściwym zachowaniem wobec pacjentów
- spadkiem kompetencji zawodowych
Obecnie wiemy już, że syndrom wypalenia zawodowego może dotknąć każdego, bez względu na charakter pracy. Najbardziej jednak narażeni są przedstawiciele zawodów zaufania publicznego, osoby pracujące z klientem, osoby narażone na duży stres oraz osoby, od których w pracy wymaga się wysoko rozwiniętej empatii, umiejętności słuchania, zachowania dyskrecji, wysokiej kultury osobistej oraz asertywności. Wysoki poziom zaangażowania połączony z emocjonalnymi obciążeniami i presją społeczną to najczęściej występujące czynniki, które narażają nas na wypalenie zawodowe.
Jak objawia się wypalenie zawodowe?
Chroniczne zmęczenie, brak motywacji, brak satysfakcji z pracy, niska samoocena (nawet mimo osiąganych sukcesów), brak chęci pracy i brak chęci udania się do pracy, apatia, zmienność nastrojów i zachowań, pesymizm, obniżona produktywność, zaburzenia snu i zaburzenia psychosomatyczne (bóle głowy, problemy żołądkowe, zmęczenie fizyczne) to objawy, które mogą świadczyć o wypaleniu zawodowym. Aby jednoznacznie stwierdzić, że mierzymy się z syndromem wypalenia zawodowego, wystąpić muszą jednocześnie trzy czynniki:
- emocjonalne wyczerpanie – brak energii, który wywołany jest nadmiernymi obowiązkami i oczekiwaniami może objawiać się jako brak siły, ale i całkowitym znudzeniem pracą
- niska samoocena – mowa tutaj o niskiej ocenie umiejętności i dokonań zawodowych (nawet mimo dużych osiągnięć w pracy)
- depersonalizacja – inaczej zwana też „obronną dehumanizacją” przejawia się jako brak empatii i znaczącym przekroczeniem granicy dystansu wobec innych osób, np. pacjentów
Jak poradzić sobie z wypaleniem zawodowym?
Gdy zauważamy pierwsze objawy wypalenia zawodowego, możemy spróbować zmiany organizacji pracy (zamiana obowiązkami, zmiana godzin pracy itd.), a także wykorzystać urlop w mniejszych partiach, ale częściej (np. przedłużając sobie weekendy). Warto rozważyć również zmianę pracy. Koniecznie zadbajmy również o swój dobrostan, równoważąc pracę z życiem prywatnym. Zadbajmy o aktywność fizyczną, zdrową dietę, dobre relacje z bliskimi i swoją pasję. Jeśli zmiany nie przynoszą efektów, konieczna jest pomoc specjalisty – psychoterapia Łódź pomoże możliwie najszybciej uporać się z problemem, minimalizując konsekwencje wypalenia zawodowego. Syndrom ten może bowiem prowadzić do problemów zdrowotnych, wynikających ze zmęczenia, niedosypiania i złego odżywiania się – otyłość, udar, cukrzyca, chroniczne bóle głowy, mięśni lub stawów.
Również na co dzień, gdy nie zmagamy się z problemami w pracy, dbajmy o swój dobrostan – niech work-life balance oraz zdrowy styl życia nie będą pustymi hasłami, a naszą codziennością. Profilaktyka wypalenia zawodowego jest nie tylko w interesie pracowników i ich rodzin, ale także pracodawców – zmniejszona wydajność, L4, rotacja pracowników przekładają się na wyższe koszty (również te w ujęciu społecznym). Dlatego tak ważna jest równowaga w życiu i dbanie, by praca była pracą, a nie całym życiem.