Wraz z dyskusją na temat uzależnień, problemów, do jakich prowadzą oraz terapii, jakim poddają się osoby uzależnione, rozbrzmiewa dyskusja na temat współuzależnienia. Nierzadko diagnoza oraz terapia osób współuzależnionych jest równie trudna, jak terapia osób uzależnionych. Niekiedy też współuzależnienie przez osoby bliski mylone jest z obsesyjnym uzależnieniem od partnera. Czym tak właściwie jest współuzależnienie, o kim mówimy, że jest współuzależniony i jak współuzależnienie odróżnić od uzależnienia od partnera?

Współuzależnienie – co to jest i jak je rozpoznać?

Współuzależnieniem nazywamy zaburzoną adaptację do długotrwałej, trudnej, niszczącej i stresującej sytuacji wynikającej z uzależnienia partnera bądź partnerki. Co do zasady współuzależnienie to termin, który odnosi się wyłącznie do partnera życiowego (współmałżonka) osoby uzależnionej, bowiem współuzależnioną osobą jest ta, która mimo możliwości zmiany swojej obecnej sytuacji, z różnych przyczyn w niej tkwi.

Współuzależnienie – objawy i fazy współuzależnienia

Współuzależnienie, które jest chorobliwym dostosowaniem się do zachowań osoby uzależnionej oraz obsesyjnymi próbami kontroli nad zachowaniem osoby uzależnionej, objawia się poprzez:

  • dostosowywanie się do schematu osoby uzależnionej
  • obsesyjne próby kontroli
  • branie odpowiedzialności za osobę uzależnioną
  • wyręczenia i przejmowanie obowiązków za osobę uzależnioną
  • usprawiedliwianie
  • nadmierna opieka i ochrona przed konsekwencjami nałogu
  • zły stan emocjonalny
  • zaniedbywanie swoich potrzeb

Osoba współuzależniona podejmuje aktywności, które – w jej przekonaniu – mają zmienić destrukcyjne zachowania partnera. Usiłowanie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu (lub podejmowania innych działań, jak hazard, zażywanie narkotyków) idzie w parze z bezwarunkową ochroną partnera przed konsekwencjami jego uzależnienia. Ochrona polega zarówno na ukrywaniu nałogu i innych problemów z niego wynikających, jak i na usprawiedliwianiu czy bagatelizowaniu problemu. W związku z tym występuje zły stan emocjonalny, nierzadko depresja i szukanie „pomocy” w lekach uspokajających czy nasennych. Na dalszy tor schodzą potrzeby współuzależnionego.

Bibliografia oraz terapeuci fazy współuzależnienia dzielą na mniej lub więcej jego etapów – wszystkie jednak wymieniane etapy mają wspólny mianownik. Rozróżniamy następujące fazy współuzależnienia:

  • faza zaprzeczenia (negacja problemu) – akceptacja szkodliwych zachowań partnera oraz ich tłumaczenie (musi się odstresować, ma tak ciężką pracę itp.)
  • faza stresu (starania o eliminację problemu) – w tej fazie następuje zrozumienie problemu przez osobę współuzależnioną; wraz ze zrozumieniem następują próby usprawiedliwienia, ukrycia problemu, a także stres, zaburzenia snu i odżywiania
  • faza adaptacji – często osoba współuzależniona nadal nie zdaje sobie sprawy, że jest współuzależniona; dalsza próba kontroli, bardziej zaawansowane próby utrzymania pozorów normalności
  • faza obsesji – to faza, w której kontrola, opieka i przejmowanie obowiązków oraz konsekwencji za osobę współuzależnioną przyjmują formę obsesji, które prowadzą do bardzo negatywnych konsekwencji dla osoby współuzależnionej, takiej jak utrata zdrowia, pracy czy relacji z bliskimi
  • faza troski – to faza, w trakcie której współuzależniony podejmuje niezliczone próby pomocy osobie uzależnionej, nadal przejmując odpowiedzialność i konsekwencje oraz poświęcając swoje potrzeby; często występuje tutaj depresja czy objawy somatyczne, jak bóle żołądka
  • faza kontroli – faza, w trakcie której obsesyjne próby pomocy przeradzają się w nadmierną kontrolę nad całym życiem osoby uzależnionej, a gdy próby te zawodzą, kontrola eskaluje
  • faza kryzysu – to faza desperackich prób ratowania partnera i faza skrajnie negatywnych emocji, takich jak strach, smutek czy gniew
  • faza wypalenia – fizyczne i emocjonalne wyczerpanie osoby współuzależnionej, którym towarzyszy poczucie pustki

Współuzależnienie a uzależnienie od partnera

Współuzależnienie to poważny problem, który dotyczy wielu partnerów, pozostających w związku z osobą uzależnioną. Zdarza się również, że współuzależnienie mylone jest z uzależnieniem od partnera, które różnią się przede wszystkim intencjami partnera osoby uzależnionej. W tym przypadku związek był dysfunkcyjny od początku – budowany na kłamstwie, pozorach i obsesyjnej miłości, a uzależnienie od alkoholu, hazardu czy narkotyków partnera stało się dodatkowym bodźcem, który pogłębia strach przed utratą związku. Rozpaczliwe próby walki o przywrócenie stanu sprzed uzależnienia partnera są próbami przywrócenia dawnych uczuć, a nie walką o zdrowie i życie partnera.

Terapia osób współuzależnionych

Terapia uzależnień oraz współuzależnień prowadzona jest w ramach spotkań indywidualnych, którego uzupełnienie mogą stanowić spotkania w grupach terapeutycznych. Należy jednak pamiętać, że już samo podjęcie decyzji o leczeniu jest wstępem do jego podjęcia – to bardzo trudna i niezwykle ważna decyzja. Tak samo dla osoby uzależnionej, jak i współuzależnionej. Zapraszamy na konsultację psychologiczną, w ramach której odbywa się sesja diagnostyczna – dzięki temu problemy Pacjenta są właściwie diagnozowane, co umożliwia podjęcie odpowiedniej terapii.