Święto Wszystkich Zmarłych to czas wyjątkowy – czas wspomnień bliskich, których już z nami nie ma, ale także czas refleksji nad doczesnością. Dla wielu osób jest to także najtrudniejszy czas w roku – pierwsze Święto Wszystkich Zmarłych po śmierci kogoś bliskiego. Jest to również pretekst do rozmowy o emocjach i sposobie radzenia sobie z utratą bliskich nam osób.

Czym jest żałoba?

Żałoba to emocjonalny stan odczuwany po utracie kogoś bliskiego. Każdy z nas żałobę przeżywa w inny sposób, jednak u większości z nas można wyróżnić wspólne elementy żałoby. Są to cztery etapy żałoby, z czego pierwszą z nich stanowi zaprzeczenie. Dotyczy on zarówno osób, które bliskich straciły w wyniku nagłego wypadku, jak i tych, których bliscy odeszli po długiej chorobie. Pierwszy etap żałoby może objawiać się wypieraniem: „to niemożliwe”, „to się nie dzieje naprawdę” lub wręcz fizycznym zaprzeczeniem, dopytywaniem bliskich, a nawet lekarzy, czy faktycznie bliska osoba zmarła.

Kolejne trzy etapy często się przeplatają i nie występują linearnie – nierzadko zdarza się, że się ze sobą mieszają, a żałoba „przechodzi regres”. To całkowicie naturalne zjawisko, ponieważ sposób przeżywania żałoby zależy od wielu czynników: od stopnia zażyłości, od naszej osobowości, od naszego stylu życia czy od uwarunkowań kulturowych. Przyjmuje się, że drugim etapem żałoby jest rozpacz, trzecim złość (a nawet agresja), a czwartym nadkompensacja wyrażana przez myślenie magiczne i rzucanie się w wir życia codziennego.

Żałobie towarzyszą różne objawy:

  • emocjonalne – szok, złość, przygnębienie, odrętwienie, bezradność, dezorganizacja, smutek, żal
  • behawioralne – wycofanie z życia społecznego, unikanie miejsc i sytuacji, które kojarzą się ze zmarłym lub odwrotnie, nadmierna aktywność społeczna
  • poznawcze – poczucie oderwania od rzeczywistości, zaburzenia koncentracji i pamięci krótkotrwałej
  • somatyczne – zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, bóle mięśni, karku, pleców, duszność, ucisk w klatce piersiowej, brak energii, nudności i wymioty

W naszej kulturze przyjęło się, że żałoba trwa rok – jeden rok to cały cykl, który pierwszy raz przeżywamy bez osoby, która zmarła. Wakacje, święta i inne okazje pierwszy raz przeżywamy w innej rzeczywistości, co może być bardzo trudne. Badania jednak wskazują, że wiele z nas żałobę przeżywa aż 3 lata. Są też osoby, które znacznie szybciej są w stanie uporać się ze stratą bliskiej osoby. Nie ma przepisu na „idealną żałobę”, natomiast żałoba pomaga nam przepracować traumę i poradzić sobie z ogromnym stresem, jakim jest strata bliskiej osoby.

Jak żałoba pomaga w radzeniu sobie ze stratą bliskiej osoby?

Żałoba to czas, w którym zmagamy się z ogromną stratą i stresem – to także czas na zdrowy egoizm. Wypracowanie własnej przestrzeni, nie uleganie presji otoczenia, że „coś musimy” lub „czegoś nie możemy”, a wsłuchanie się w siebie są receptą na nieco łatwiejsze poradzenie sobie ze stratą bliskiej osoby. Dla niektórych będzie to ograniczenie życia towarzyskiego, dla innych wir pracy, dla jednych odnalezienie nowego hobby, a dla innych zmniejszenie obowiązków domowych do minimum. Najważniejsze, by dać sobie czas i swobodę – nic się nie stanie, jeśli nie ugotujemy codziennie obiadu czy nie posprzątamy mieszkania. Nikt nie powinien nas zmuszać do uczestniczenia w Wigilii, jeśli nie mamy na to ochoty, w weselu nawet najbliższego członka rodziny i w innych uroczystościach.

Co zrobić, gdy nie radzimy sobie ze śmiercią bliskiej osoby? Kiedy potrzebna jest pomoc psychologa?

Oczywiście każdy z nas przeżywa żałobę na swój sposób, jednak pewne objawy mogą nie być dla nas dobre, a inne wręcz powinny nas zaniepokoić. Całkowite odcięcie się od emocji, wpadnięcie w wir pracy ponad siły i inne metody odcięcia się od trudnych emocji mogą w przyszłości przełożyć się na problemy zdrowotne, takie jak nadciśnienie, choroby serca, choroby onkologiczne czy choroby psychiczne. Oczywiście w niektórych przypadkach metoda ta się sprawdza i pozwala szybciej uporać się ze stratą bliskiej osoby, jednak co do zasady brak emocji odbija się na naszym zdrowiu w przyszłości.

Niepokoić nas powinny objawy żałoby patologicznej: nadużywanie alkoholu, depresja, ataki lęku i paniki, które nie mijają, chroniczne zaniedbywanie obowiązków domowych i zawodowych powinny skłonić nas do jak najszybszej wizyty u psychologa.

Żałoba to stan emocjonalny, który pomaga nam uporać się ze stratą bliskiej osoby i chociaż każdy z nas przeżywa żałobę na swój sposób, wspólnym mianownikiem są: skupienie się na własnym dobrostanie, akceptacja przemijalności oraz nauka życia tu i teraz.